Sprimeo HCT
aliskiren, hydrochlorothiazide
Bewaar deze bijsluiter. Misschien heeft u hem later weer nodig.
Heeft u nog vragen? Neem dan contact op met uw arts of apotheker.
Geef dit geneesmiddel niet door aan anderen, want het is alleen aan u voorgeschreven. Het kan schadelijk zijn voor anderen, ook al hebben zij dezelfde klachten als u.
Krijgt u veel last van een van de bijwerkingen die in rubriek 4 staan? Of krijgt u een bijwerking die niet in deze bijsluiter staat? Neem dan contact op met uw arts of apotheker.
Waarvoor wordt dit middel gebruikt?
Wanneer mag u dit middel niet gebruiken of moet u extra voorzichtig zijn?
Hoe neemt u dit middel in?
Mogelijke bijwerkingen
Hoe bewaart u dit middel?
Aanvullende informatie
Geneesmiddel niet langer geregistreerd
Sprimeo HCT tabletten bevatten twee actieve bestanddelen, genaamd aliskiren en hydrochloorthiazide. Beide bestanddelen helpen om een hoge bloeddruk (hypertensie) te reguleren.
Aliskiren is een bestanddeel dat behoort tot een nieuwe geneesmiddelenklasse die renineremmers wordt genoemd. Deze verminderen het gehalte van angiotensine II dat het lichaam kan produceren. Angiotensine II leidt ertoe dat de bloedvaten vernauwen, waardoor de bloeddruk stijgt. Door een vermindering van het gehalte van angiotensine II kunnen de bloedvaten verwijden waardoor de bloeddruk daalt.
Hydrochloorthiazide behoort tot een geneesmiddelenklasse die thiazidediuretica wordt genoemd. Hydrochloorthiazide verhoogt de urineproductie waardoor ook de bloeddruk daalt.
Een hoge bloeddruk vormt een hogere belasting voor het hart en de slagaders. Als dit lange tijd aanhoudt, kan dit de bloedvaten van de hersenen, het hart en de nieren beschadigen en kan dit leiden tot een beroerte, hartfalen, hartaanval of nierfalen. Een daling van de bloeddruk tot een normale waarde vermindert het risico op de ontwikkeling van deze aandoeningen.
Sprimeo HCT wordt gebruikt om hoge bloeddruk te behandelen.
Als u allergisch (overgevoelig) bent voor aliskiren of hydrochloorthiazide, van sulfonamiden afgeleide geneesmiddelen (geneesmiddelen die worden gebruikt om borst of urineweginfecties te behandelen) of voor een van de andere stoffen van Sprimeo HCT. Deze stoffen kunt u vinden onder rubriek 6. Als u denkt dat u allergisch zou kunnen zijn, neem dan geen Sprimeo HCT in en vraag uw arts om advies;
als u de volgende vormen van angio-oedeem heeft gehad (moeilijkheden om te ademen, of te slikken, of zwelling van het gezicht, de handen en voeten, ogen, lippen en/of tong):
angio-oedeem wanneer u aliskiren inneemt;
erfelijk angio-oedeem;
angio-oedeem zonder enige bekende oorzaak;
u bent meer dan 3 maanden zwanger (Sprimeo HCT wordt ook niet aanbevolen vroeg tijdens de zwangerschap – zie rubriek “Zwangerschap”);
als u tussen de drie en negen maanden zwanger bent;
u heeft ernstige lever- of nierproblemen;
u kunt niet plassen (anurie);
het kalium- of natriumgehalte in uw bloed is te laag ondanks behandeling;
het calciumgehalte in uw bloed is te hoog ondanks behandeling;
u heeft jicht (urinezuurkristallen in de gewrichten);
Geneesmiddel niet langer geregistreerd
als u ciclosporine (een geneesmiddel gebruikt bij transplantatie om orgaanafstoting te voorkomen of voor andere aandoeningen, bijv. reumatoïde artritis of atopische dermatitis), itraconazol (een geneesmiddel om schimmelinfecties te behandelen), of kinidine (een geneesmiddel om het hartritme te verbeteren) gebruikt;
als u diabetes mellitus heeft of een gestoorde nierfunctie en u behandeld wordt met één van de volgende klassen van geneesmiddelen die gebruikt worden om hoge bloeddruk te behandelen:
een “angiotensineconverterend enzymremmer” zoals enalapril, lisinopril, ramipril enz. of
een “angiotensine 2 receptorblokker” zoals valsartan, telmisartan, irbesartan enz.
Als u een gestoorde nierfunctie heeft zal uw arts zorgvuldig overwegen of Sprimeo HCT geschikt is voor u en zal hij u zorgvuldig willen controleren;
als u een niertransplantaat heeft gehad;
als u leverproblemen heeft;
als u hartproblemen heeft;
als u angio-oedeem heeft (moeilijkheden om te ademen of te slikken, of zwelling van het gezicht, handen en voeten, ogen, lippen en/of tong). Als dit gebeurt, stop dan de inname van Sprimeo HCT en neem contact op met uw arts;
als u diabetes (hoog suikergehalte in uw bloed) heeft;
als u hoge waarden van cholesterol of vetten in uw bloed heeft;
als u lijdt aan een ziekte die lupus erythematodes wordt genoemd (ook wel “lupus” of “SLE” genoemd);
als u lijdt aan allergie of astma;
als u behandeld wordt met één van de volgende klassen van geneesmiddelen die gebruikt worden om hoge bloeddruk te behandelen:
een “angiotensineconverterend enzymremmer” zoals enalapril, lisinopril, ramipril enz. of
een “angiotensine 2 receptorblokker” zoals valsartan, telmisartan, irbesartan enz.
als u op een zoutarm dieet staat;
als u tekenen en symptomen zoals abnormale dorst, droge mond, algehele zwakte, slaperigheid, spierpijn of krampen, misselijkheid, overgeven of een uitzonderlijk snelle hartslag heeft die kunnen duiden op een overmatig effect van hydrochloorthiazide (zit in Sprimeo HCT);
als u huidreacties zoals uitslag krijgt nadat u in de zon bent geweest;
Geneesmiddel niet langer geregistreerd
als u een vermindering van uw gezichtsvermogen of oogpijn ervaart. Dit kunnen symptomen zijn van een verhoging van uw oogdruk en kan voorkomen binnen uren of weken na inname van Sprimeo HCT. Dit kan tot blijvende vermindering van het gezichtsvermogen leiden, indien niet behandeld.
Vertel het aan uw arts als u denkt dat u zwanger bent (of zou kunnen worden). Sprimeo HCT wordt niet aanbevolen vroeg tijdens de zwangerschap en moet niet ingenomen worden als u meer dan
3 maanden zwanger bent omdat het ernstige schade kan veroorzaken bij uw baby als u het in die periode gebruikt (zie rubriek “Zwangerschap”).
Het gebruik van Sprimeo HCT bij kinderen en jongeren tot 18 jaar wordt niet aanbevolen.
Het is met name belangrijk om uw arts in te lichten als u de volgende geneesmiddelen gebruikt:
lithium (een geneesmiddel dat gebruikt wordt sommige types depressie te behandelen);
geneesmiddelen of andere stoffen die het kaliumgehalte in uw bloed verhogen, waaronder kaliumsupplementen of zoutvervangingsmiddelen die kalium bevatten, kaliumsparende geneesmiddelen en heparine;
geneesmiddelen die het kaliumgehalte in uw bloed kunnen verminderen, zoals diuretica (plaspillen), corticosteroïden, laxeermiddelen, carbenoloxolon, amfotericine of penicilline G;
geneesmiddelen die “torsades de pointes” (onregelmatige hartslag) kunnen veroorzaken, zoals antiaritmica (geneesmiddelen gebruikt om hartproblemen te behandelen) en sommige antipsychotica;
geneesmiddelen die het natriumgehalte in uw bloed kunnen verminderen, zoals antidepressiva, antipsychotica, anti-epileptica (carbamazepine);
pijnstillers, zoals niet-steroïdale ontstekingsremmers (NSAIDs), inclusief selectieve cyclo- oxygenase-2-remmers (Cox-2-remmers);
geneesmiddelen om de bloeddruk te verlagen, inclusief methyldopa;
geneesmiddelen om de bloeddruk te verhogen zoals noradrenaline of adrenaline;
digoxine of andere digitalisglycosiden (geneesmiddelen gebruikt om hartaandoeningen te behandelen);
vitamine D en calciumzouten;
geneesmiddelen voor de behandeling van diabetes (orale middelen zoals metformine of insulines);
geneesmiddelen die het bloedsuikergehalte kunnen verhogen, zoals bètablokkers en diazoxide;
Geneesmiddel niet langer geregistreerd
geneesmiddelen voor de behandeling van jicht, zoals allopurinol;
anticholinergica (geneesmiddelen die gebruikt worden voor de behandeling van diverse aandoeningen zoals maag-darmkrampen, blaasspasmen, astma, reisziekte, spierspasmen, de ziekte van Parkinson en als aanvulling op anesthesie);
amantadine (een geneesmiddel dat gebruikt wordt om Parkinson te behandelen, ook gebruikt voor de behandeling of de preventie van bepaalde aandoeningen veroorzaakt door virussen);
cholestyramine, colestipol of andere harsen (stoffen die voornamelijk gebruikt worden voor de behandeling van een hoog vetgehalte in het bloed);
cytotoxische geneesmiddelen (gebruikt voor de behandeling van kanker), zoals methotrexaat of cyclofosfamide;
spierrelaxantia (geneesmiddelen die gebruikt worden tijdens operaties om de spieren te ontspannen);
alcohol, slaappillen en anesthetica (geneesmiddelen die ervoor zorgen dat patiënten geopereerd kunnen worden en andere procedures kunnen ondergaan);
jodiumhoudende contraststoffen (middelen gebruikt bij onderzoeken met beeldvorming);
geneesmiddelen tegen artritis.
furosemide, een geneesmiddel dat behoort tot de klasse van diuretica, of plaspillen, die gebruikt
worden om de hoeveelheid urine die u produceert te verhogen;
sommige geneesmiddelen die gebruikt worden om infecties te behandelen, zoals ketoconazol;
verapamil, een geneesmiddel dat gebruikt wordt om de bloeddruk te verlagen, om het hartritme te verbeteren, of om angina pectoris te behandelen.
U moet Sprimeo HCT eenmaal per dag innemen met een lichte maaltijd, bij voorkeur elke dag op hetzelfde tijdstip. U moet Sprimeo HCT niet samen met pompelmoessap/grapefruitsap innemen.
Vertel het aan uw arts als u denkt dat u zwanger bent (of zou kunnen worden). Uw arts zal u normaal gesproken adviseren te stoppen met het gebruik van Sprimeo HCT voordat u zwanger wordt, of zodra u weet dat u zwanger bent, en zal u adviseren om een ander geneesmiddel te nemen in plaats van Sprimeo HCT. Het gebruik van Sprimeo HCT wordt tijdens de zwangerschap afgeraden, en het mag niet worden gebruikt wanneer u langer dan 3 maanden zwanger bent, omdat het bij gebruik na de derde maand van de zwangerschap ernstig letsel bij uw baby kan veroorzaken.
Vertel het aan uw arts als u borstvoeding geeft of wilt starten met het geven van borstvoeding. Het gebruik van Sprimeo HCT wordt afgeraden bij vrouwen die borstvoeding geven, en uw arts kan een andere behandeling voor u kiezen als u borstvoeding wilt geven.
Wilt u zwanger worden, bent u zwanger of geeft u borstvoeding? Neem dan contact op met uw arts of apotheker voordat u geneesmiddelen gebruikt.
Zoals met veel andere geneesmiddelen die gebruikt worden om hoge bloeddruk te behandelen, kan dit geneesmiddel u duizelig maken. Rijd niet of gebruik geen gereedschap of machines als u dit symptoom ervaart.
Sprimeo HCT bevat lactose (melksuiker). Indien uw arts u heeft meegedeeld dat u bepaalde suikers niet verdraagt, neem dan contact op met uw arts voordat u dit geneesmiddel inneemt.
Geneesmiddel niet langer geregistreerd
Sprimeo HCT bevat tarwezetmeel en is geschikt voor mensen met coeliakie. Patiënten met een overgevoeligheid voor tarwe (anders dan coeliakie) dienen dit geneesmiddel niet te gebruiken.
Gebruik dit middel altijd precies zoals uw arts of apotheker u dat heeft verteld. Twijfelt u over het juiste gebruik? Neem dan contact op met uw arts of apotheker.
De gebruikelijke dosering van Sprimeo HCT is één tablet per dag. Slik de tablet in zijn geheel met wat water in. U moet Sprimeo HCT eenmaal per dag innemen samen met een lichte maaltijd, bij voorkeur elke dag op hetzelfde tijdstip. U dient Sprimeo HCT niet samen met pompelmoessap/grapefruitsap in te nemen. Tijdens de behandeling kan uw arts uw dosering afhankelijk van uw bloeddruk aanpassen.
Sprimeo HCT kan aan u voorgeschreven zijn omdat uw vorige behandeling uw bloeddruk niet genoeg verlaagde. Als dit het geval is, zal uw arts u vertellen hoe over te gaan van die behandeling naar Sprimeo HCT.
Als u per ongeluk teveel Sprimeo HCT tabletten heeft ingenomen, raadpleeg dan onmiddellijk een arts. Mogelijk heeft u medische zorg nodig.
Als u een dosis van dit geneesmiddel vergeet in te nemen, neem het dan in zodra u het zich herinnert en neem vervolgens de volgende dosis in op het gebruikelijke tijdstip. Als het bijna tijd is voor uw volgende dosis dient u gewoonweg de volgende tablet op het gebruikelijke tijdstip in te nemen. Neem geen dubbele dosis (twee tabletten in één keer) om een vergeten dosis in te halen.
Stop niet met het innemen van dit geneesmiddel, ook als u zich goed voelt (tenzij uw arts u zegt dit te doen).
Mensen met een hoge bloeddruk merken vaak niet de symptomen van de aandoening op. Velen voelen zich vrij normaal. Het is zeer belangrijk dat u dit geneesmiddel precies inneemt zoals uw arts u heeft verteld om de beste resultaten te krijgen en om het risico van bijwerkingen te verminderen. Houd u aan de afspraken met de arts, zelfs als u zich goed voelt.
Zoals elk geneesmiddel kan Sprimeo HCT bijwerkingen hebben, al krijgt niet iedereen daarmee te maken.
Krijgt u veel last van een bijwerking? Of heeft u een bijwerking die niet in deze bijsluiter staat? Neem dan contact op met uw arts of apotheker. Het is mogelijk dat u moet stoppen met de inname van Sprimeo HCT.
Bijwerkingen die in klinische studies met patiënten behandeld met Sprimeo HCT gemeld zijn, waren Vaak (komt voor bij minder dan 1 op 10 patiënten):
Geneesmiddel niet langer geregistreerd
Diarree
Zoals bij elke combinatie van twee actieve bestanddelen kunnen bijwerkingen die verband houden met elk individueel bestanddeel niet uitgesloten worden.
Aliskiren:
Vaak (treft minder dan 1 op 10 patiënten):
Diarree
Gewrichtspijn (artralgie)
Hoge kaliumspiegel in het bloed
Duizeligheid
Soms (treft minder dan 1 op 100 patiënten):
Huiduitslag (dit kan ook een verschijnsel zijn van allergische reacties of angio-oedeem – zie “Zelden” voorkomende bijwerkingen hieronder)
Nieraandoeningen inclusief acuut nierfalen (sterk verminderde urineproductie)
Gezwollen handen, enkels of voeten (perifeer oedeem)
Ernstige huidreacties (toxische epidermale necrolyse en/of mondslijmvlies reacties – rode huid, blaarvorming van de lippen, ogen of mond, schilferen van de huid, koorts)
Lage bloeddruk
Zelden (treft minder dan 1 op 1.000 patiënten):
Allergische reacties (overgevoeligheid) en angio-oedeem (met klachten zoals problemen om te ademen, te slikken, huiduitslag, jeuk, netelroos of zwelling van het gelaat, handen en voeten, ogen, lippen en/of tong, duizeligheid)
Stijging van het creatininegehalte in het bloed
Hydrochloorthiazide:
Zeer vaak (komt voor bij meer dan 1 op 10 patiënten):
Laag kaliumgehalte in het bloed
Verhoogd vetgehalte in het bloed
Vaak (komt voor bij minder dan 1 op 10 patiënten):
Hoog urinezuurgehalte in het bloed
Laag magnesiumgehalte in het bloed
Laag natriumgehalte in het bloed
Duizeligheid, flauwvallen bij opstaan
Verminderde eetlust
Misselijkheid en braken
Jeukende huiduitslag en andere types van huiduitslag
Onvermogen om een erectie te krijgen of te behouden
Zelden (komt voor bij minder dan 1 op 1.000 patiënten):
Laag aantal bloedplaatjes (soms met bloeding of blauwe plekken onder de huid)
Hoog calciumgehalte in het bloed
Hoog suikergehalte in het bloed
Verslechtering van de metabole toestand bij diabetes
Sombere stemming (ernstige neerslachtigheid)
Slaapstoornissen
Duizeligheid
Hoofdpijn
Tinteling of gevoelloosheid
Gezichtsstoornis
Geneesmiddel niet langer geregistreerd
Onregelmatige hartslag
Buikklachten
Verstopping
Diarree
Leveraandoening die gepaard kan gaan met gele huid en ogen
Verhoogde gevoeligheid van de huid voor de zon
Suiker in de urine
Zeer zelden (komt voor bij minder dan 1 op 10.000 patiënten):
Koorts, keelpijn of mondzweren, vaker infecties (geen of lage aantallen witte bloedcellen)
Bleke huid, vermoeidheid, kortademigheid, donkergekleurde urine (hemolytische anemie)
Huiduitslag, jeuk, netelroos (galbulten), problemen met ademhalen of slikken, duizeligheid (overgevoeligheidsreacties)
Verwardheid, vermoeidheid, spiertrekkingen en spasmen, snelle ademhaling (hypochloremische alkalose)
Ademhalingsmoeilijkheden met koorts, hoesten, piepende ademhaling, kortademigheid (ademnood, inclusief pneumonitis en longoedeem)
Ernstige pijn in de bovenbuik (ontsteking van de alvleesklier)
Huiduitslag in het gezicht, gewrichtspijn, spieraandoeningen, koorts (lupus erythematosus)
Bloedvatontsteking met symptomen zoals huiduitslag, paarsrode vlekken, koorts (vasculitis)
Ernstige huidaandoening die huiduitslag, een rode huid, blaren op de lippen, ogen of mond, schilferende huid en koorts veroorzaakt (toxische epidermale necrolyse)
Niet bekend (kan met de beschikbare gegevens niet worden bepaald):
Zwakte
Blauwe plekken en veelvuldige infecties (aplastische anemie)
Vermindering van gezichtsvermogen of oogpijn door hoge druk (een mogelijk teken van acuut geslotenhoekglaucoom)
Ernstige huidaandoening die huiduitslag veroorzaakt, rode huid, blaarvorming op de lippen, ogen of mond, schilferende huid, koorts (multiform erytheem)
Spierspasmen
Ernstige gedaalde urineproductie (mogelijk teken van nieraandoening of nierfalen), zwakte (asthenie)
Koorts
Buiten het bereik en zicht van kinderen houden.
Gebruik dit middel niet meer na de uiterste houdbaarheidsdatum. Die is te vinden op de doos en blisterverpakking na EXP. Daar staat een maand en een jaar. De laatste dag van die maand is de uiterste houdbaarheidsdatum.
Bewaren beneden 30°C.
Bewaar in de oorspronkelijke verpakking ter bescherming tegen vocht.
Geneesmiddel niet langer geregistreerd
Elke Sprimeo HCT 150 mg/12,5 mg filmomhulde tablet bevat 150 mg aliskiren (als hemifumaraat) en 12,5 mg hydrochloorthiazide. De andere stoffen in dit middel zijn: microkristallijne cellulose, crospovidon, lactosemonohydraat, tarwezetmeel, povidon, magnesiumstearaat, colloïdaal siliciumdioxide, talk, hypromellose, macrogol, titaandioxide (E171).
Elke Sprimeo HCT 150 mg/25 mg filmomhulde tablet bevat 150 mg aliskiren (als hemifumaraat) en 25 mg hydrocholorothiazide. De andere stoffen in dit middel zijn: microkristallijne cellulose, crospovidon, lactosemonohydraat, tarwezetmeel, povidon, magnesiumstearaat, colloïdaal siliciumdioxide, talk, hypromellose, macrogol, titaandioxide (E171), rood ijzeroxide (E172), geel ijzeroxide (E172).
Elke Sprimeo HCT 300 mg/12,5 mg filmomhulde tablet bevat 300 mg aliskiren (als hemifumaraat) en 12,5 mg hydrocholorothiazide. De andere stoffen in dit middel zijn: microkristallijne cellulose, crospovidon, lactosemonohydraat, tarwezetmeel, povidon, magnesiumstearaat, colloïdaal siliciumdioxide, talk, hypromellose, macrogol, titaandioxide (E171), rood ijzeroxide (E172), zwart ijzeroxide (E172).
Elke Sprimeo HCT 300 mg/25 mg filmomhulde tablet bevat 300 mg aliskiren (als hemifumaraat) en 25 mg hydrocholorothiazide. De andere stoffen in dit middel zijn: microkristallijne cellulose, crospovidon, lactosemonohydraat, tarwezetmeel, povidon, magnesiumstearaat, colloïdaal siliciumdioxide, talk, hypromellose, macrogol, titaandioxide (E171), rood ijzeroxide (E172), geel ijzeroxide (E172).
Sprimeo HCT 150 mg/12,5 mg filmomhulde tabletten zijn witte, ovale filmomhulde tabletten met de opdruk ‘LCI’ op de ene zijde en ‘NVR’ op de andere zijde.
Sprimeo HCT 150 mg/25 mg filmomhulde tabletten zijn lichtgele, ovale filmomhulde tabletten met de opdruk ‘CLL’ op de ene zijde en ‘NVR’ op de andere zijde.
Sprimeo HCT 300 mg/12,5 mg filmomhulde tabletten zijn paarswitte, ovale filmomhulde tabletten met de opdruk ‘CVI’ op de ene zijde en ‘NVR’ op de andere zijde.
Sprimeo HCT 300 mg/25 mg filmomhulde tabletten zijn lichtgele, ovale filmomhulde tabletten met de opdruk ‘CVV’ op de ene zijde en ‘NVR’ op de andere zijde.
Sprimeo HCT is verkrijgbaar in verpakkingen met 7, 14, 28, 30, 50, 56, 90 of 98 tabletten. Verpakkingen met 90 (3x30), 98 (2x49) of 280 (20x14) tabletten zijn multiverpakkingen.
Het kan voorkomen dat niet alle verpakkingsgrootten of sterktes in de handel worden gebracht in uw land.
Novartis Europharm Limited Wimblehurst Road
Horsham
West Sussex, RH12 5AB Verenigd Koninkrijk
Novartis Farma S.p.A.
Via Provinciale Schito 131
Geneesmiddel niet langer geregistreerd
I-80058 Torre Annunziata/NA Italië
Neem voor alle informatie met betrekking tot dit geneesmiddel contact op met de lokale vertegenwoordiger van de houder van de vergunning voor het in de handel brengen:
Novartis Pharma Services Inc. Тел.: +359 2 489 98 28
Novartis Hungária Kft. Pharma Tel.: +36 1 457 65 00
Novartis s.r.o.
Tel: +420 225 775 111
Novartis Pharma Services Inc. Tel: +356 2298 3217
Novartis Healthcare A/S Tlf: +45 39 16 84 00
Novartis Pharma B.V. Tel: +31 26 37 82 111
Novartis Pharma GmbH Tel: +49 911 273 0
Novartis Norge AS Tlf: +47 23 05 20 00
Novartis Pharma Services Inc. Tel: +372 66 30 810
Novartis Pharma GmbH Tel: +43 1 86 6570
Novartis (Hellas) A.E.B.E. Τηλ: +30 210 281 17 12
Novartis Poland Sp. z o.o. Tel.: +48 22 375 4888
Novartis Farmacéutica, S.A. Tel: +34 93 306 42 00
Novartis Farma - Produtos Farmacêuticos, S.A. Tel: +351 21 000 8600
Novartis Pharma S.A.S. Tél: +33 1 55 47 66 00
Novartis Pharma Services Romania SRL Tel: +40 21 31299 01
Novartis Ireland Limited Tel: +353 1 260 12 55
Novartis Pharma Services Inc. Tel: +386 1 300 75 50
Vistor hf.
Sími: +354 535 7000
Novartis Farma S.p.A. Tel: +39 02 96 54 1
Novartis Finland Oy
Puh/Tel: +358 (0)10 6133 200
Novartis Pharma Services Inc Τηλ: +357 22 690 690
Novartis Sverige AB Tel: +46 8 732 32 00
Geneesmiddel niet langer geregistreerd
Novartis Pharma Services Inc. Tel: +371 67 887 070
Novartis Pharmaceuticals UK Ltd. Tel: +44 1276 698370
Novartis Pharma Services Inc. Tel: +370 5 269 16 50